Analiza struktury przestrzennej wg województw w świetle produkcji sprzedanej przemysłu, pracujących i wartości brutto środków trwałych w przemyśle Polski

Przedmiotem opracowania były: produkcja sprzedana, liczba pracujących oraz wartość brutto środków trwałych w przemyśle Polski. Celem była analiza powyższych wskaźników, oraz ukazanie przestrzennego zróżnicowania wg województw. Dane do poniższego opracowania zostały zaczerpnięte z Rocznika Statystycznego Województw z roku 2005. W celu przedstawienia danych z rocznika posłużono się tabelami, wykresami oraz metodą kartogramów.

Pracujący w przemyśle
W przemyśle polskim w roku 2004 pracowało 2 918 951 osób. Największy odsetek pracujących odnotowano w województwach: śląskim 16,4%, mazowieckim 11,9% oraz wielkopolskim 11,6%. Natomiast najniższy odsetek odnotowano w województwach: podlaskim 2,1%,opolskim 2,5%, lubuskim 2,6%, świętokrzyskim 2,7%, warmińsko-mazurskim 3,2% oraz zachodnio-pomorskim 3,7%. W pozostałych województwach odsetek zatrudnionych kształtował się pomiędzy 4% – 10 %.
Duża liczba osób pracujących w przemyśle w województwie śląskim jest związana głównie z przemysłowym charakterem tego regionu. Silnie rozwiniętym przemysłem wydobywczym, hutniczym oraz elektromaszynowym. Przemysł ten był bardzo silnie rozwijany w okresie komunistycznym. Obecnie ten dział gospodarki jest najbardziej deficytowy i jego rola się zmniejsza. Pod koniec lat ‘90 nastąpiła restrukturyzacja przemysłu wydobywczego i hutniczego. Jednak nadal jest to województwo o największej liczbie osób zatrudnionych w przemyśle.
W województwach mazowieckim i wielkopolskim wysoka liczba zatrudnionych w przemyśle związana jest z dobrze rozwiniętym przemysłem elektromaszynowym, metalurgicznym, chemicznym i odzieżowym. Są to województwa dobrze rozwinięte gospodarczo posiadające duże rynki zbytu związane z dużymi aglomeracjami miejskimi oraz dogodne położenie w centrum kraju.
Najniższa liczba osób pracujących w przemyśle jest w województwach wschodnich oraz zachodnich ze względu na rolniczy charakter tych regionów, zacofanie inwestycyjne i gospodarcze a także słabo wykształconą siłę roboczą.

Produkcja sprzedana przemysłu.
Produkcja sprzedana przemysłu jest to ilość pieniędzy uzyskana ze sprzedaży wyrobów przemysłowych przez przedsiębiorstwa obejmująca: wyroby gotowe, półfabrykaty, wartość robót i usług, wartość produktów w formie rozliczeń w naturze oraz produkty przeznaczone na powiększenie wartości własnej przedsiębiorstw.
Największą wartość produkcji sprzedanej w 2004 roku uzyskano w województwach mazowieckim 19,8%, śląskim 19,1% i wielkopolskim 11,2%. Związane jest to z faktem, iż w tych województwach jest najwięcej zakładów przemysłowych zatrudniających najwięcej osób. Województwa te posiadają największą moc produkcyjną.
Najniższą wartość produkcji sprzedanej odnotowano w 2004 roku w województwach: podlaskim 1,7%, lubuskim 2,1%, świętokrzyskim 2,2 %, warmińsko-mazurskim 2,3%, lubelskim 2,5% oraz opolskim 2,7%. Są to województwa o bardzo słabo rozwiniętym przemyśle. Są to głównie biedne regiony rolnicze o słabych rynkach zbytu. Nie ma tam dużych zakładów przemysłowych, które mogłyby wytworzyć dużą wartość sprzedaną przemysłu.
W pozostałych województwach wskaźnik ten wynosi od 3 do 10% ogólnej wartości produkcji sprzedanej.

Wartość brutto środków trwałych.
Do środków trwałych w przemyśle zaliczamy: budowle, budynki oraz hale produkcyjne, maszyny, urządzenia i środki transportu a także wszystkie inne przedmioty lub urządzenia służące do produkcji będące własnością przedsiębiorstwa. Wartość brutto środków trwałych jest to wartość równa nakładom poniesionym na ich zakup lub wytworzenie bez potrącenia wartości zużycia.
Największy udział procentowy wartości brutto środków trwałych w przemyśle w roku 2004 odnotowano w województwach: śląskim i mazowieckim odpowiednio 17,6% i 17,5%. Wynika to z faktu, że w tych województwach jest najlepiej rozwinięty przemysł a co za tym idzie również wartość brutto środków trwałych jest najwyższa.
Najniższy wskaźnik procentowy wartości brutto środków trwałych odnotowano w województwach: podlaskim 1,8%, warmińsko-mazurskim 2%, lubuskim 2,3%, świętokrzyskim 3,1% lubelskim 3,3%,zachodnio-pomorskim 3,7% oraz opolskim 3,8%. Przemysł na tych terenach jest słabo rozwinięty a infrastruktura przemysłowa jest uboga i przestarzała. Stąd wartość ta dla tych województw jest tak niska.
W pozostałych województwach wskaźnik ten oscylował od 4 do 10% całkowitej wartości krajowej.

Przemysł w Polsce zatrudnia prawie 3 milionów osób co stanowi 29% ogólnej liczby pracujących. Jednak przestrzenne zróżnicowanie przemysłu w Polsce jest bardzo duże. Najlepiej jest on rozwinięty w województwie śląskim i mazowieckim. W tych regionach wskaźniki produkcji sprzedanej, wartości brutto środków trwałych oraz liczba zatrudnionych są najwyższe w całym kraju, wyraźnie wybijając się na tle pozostałych województw. Naszym zdaniem wysokie wskaźniki w województwie śląskim związane są z okresem komunizmu, kiedy to stawiano głównie na rozwój przemysłu ciężkiego i wydobywczego. Natomiast w województwie mazowieckim rozwój tego działu związany jest stołeczną funkcją miasta Warszawa, bogatym zapleczem naukowo-badawczym, rozbudowaną infrastrukturą. W województwie tym wartość produkcji jest największa, pomimo tego, iż pracuje tam dużo mniej osób niż w województwie śląskim. Podobną liczbę pracowników zatrudnionych w przemyśle posiada województwo wielkopolskie, lecz wartość produkcji sprzedanej jest tu niemal o połowę niższa niż w mazowieckim. Województwa o najniższych wskaźnikach są to obszary słabo rozwinięte, głównie o rolniczym charakterze, często z dużym odsetkiem obszarów chronionych, pozbawione bazy surowcowej, brak jest tam wykwalifikowanej siły roboczej, rynków zbytu. Przyczyną tego, może być również czynnik historyczny a mianowicie fakt, że ziemie odzyskane po II Wojnie Światowej zasiedlane były głównie ludnością rolniczą, a następnie przez szereg lat zaniedbywane przez władze komunistyczne.
Obecnie w Polsce przemysł odgrywa coraz mniejszą rolę. Zostaje on wypierany przez handel oraz usługi, szczególnie usługi finansowe, telekomunikacyjne i informatyczne.